Training: AI-geletterdheid (Basis)

Samenvatting
We worden steeds meer, in de rol van burger, medewerker, consument, student, patiënt, geconfronteerd met uiteenlopende gebruik van algoritmes en AI. Vanaf 2-2-2025 moet dan ook iedereen die iets met AI doet, AI geletterd zijn. Het gaat om kennis, vaardigheden en begrip zodat je AI tools beter geïnformeerd kunt inzetten en gebruiken. AI geletterd zijn betekent dat je beter bewust bent van de kansen, risico’s en mogelijke schade door AI. Ontwikkelaars, aanbieders en gebruikers van AI-systemen moeten maatregelen nemen zodat hun personeel, en andere personen die namens hen met de werking en het gebruik van AI-systemen te maken hebben, over voldoende AI-kennis en begrip beschikken. Hierbij moeten ze rekening houden met functie, technische kennis, ervaring, opleiding en cursus van de betrokkene. Verder is context en het juridisch kader, waarbinnen AI-systemen gebruikt worden, belangrijk. Ten slotte moet rekening gehouden worden met de personen of organisaties waarop de AI-systemen van toepassing zijn.

Inleiding
Op 1-8-2024 trad de Europese wet op kunstmatige intelligentie (AI-Act) in werking. Deze wet moet ervoor zorgen dat de AI die binnen de EU wordt ontworpen, ontwikkeld en/of gebruikt betrouwbaar, rechtmatig, ethisch verantwoord, assured en robuust is. Hierbij moeten waarborgen gegeven worden die de (mentale) gezondheid, veiligheid en fundamentele rechten van mensen te beschermen. Eén van de eerste gevolgen en vereisten (Artikel 4 van da AI-Act) van de AI-Act is AI-geletterdheid of in het Engels AI-literacy:

“Organisaties zijn verplicht om vóór februari 2025 concrete stappen te zetten in het bevorderen van AI-geletterdheid. Dit betekent dat organisaties nu actie moeten ondernemen om cursussen en programma’s op te zetten die hun medewerkers voorbereiden op deze impactvolle technologie.”

Vanaf 2 februari 2025 verplicht de AI-Act organisaties dus om ervoor te zorgen dat medewerkers en contractanten die met AI-systemen werken, beschikken over een toereikend niveau van AI-geletterdheid.

De AI-Act
De AI Act is het allereerste wettelijke kader voor AI, dat de risico’s van AI aanpakt en Europa positioneert om wereldwijd een leidende rol te spelen. De act biedt AI beleidsmakers, onderzoekers, ontwerpers, developers, aanbieders, inkopers, deployers, auditors en gebruikers duidelijke vereisten en verplichtingen met betrekking tot specifieke toepassingen van AI. Tegelijkertijd streeft de verordening ernaar de administratieve en financiële lasten voor bedrijven, met name kleine en middelgrote ondernemingen, te verminderen en de innovatiekracht te verbeteren.

De AI-Act maakt deel uit van een breder pakket beleidsmaatregelen ter ondersteuning van de ontwikkeling van betrouwbare AI. Samen garanderen deze maatregelen de veiligheid en fundamentele rechten van mensen en bedrijven als het gaat om AI. Ze versterken ook gebruik van en investeringen en innovatie in AI in de hele Europese Unie.

De AI-Act stelt geharmoniseerde regels vast voor het ontwerpen, ontwikkelingen, op de markt brengen en gebruiken van AI-systemen in de Europese Unie, volgens een op risico’s gebaseerde aanpak. Deze regels zullen de komende jaren geleidelijk in werking treden, waarbij de eerste bepalingen dus van toepassing zijn vanaf februari 2025. Een van deze eerste bepalingen is dus een wettelijke vereiste voor AI-geletterdheid.

AI-geletterdheid (AI literacy)
AI-geletterdheid omvat kennis, begrip en vaardigheden die nodig zijn om AI-systemen bewust en verantwoord te ontwerpen, ontwikkelen, verkopen, inkopen en gebruiken. Dit betekent dat medewerkers en contractanten moeten begrijpen hoe AI op hoofdlijnen werkt, welke mogelijkheden het biedt, maar ook welke organisatorische, technische en juridische risico’s en ethische overwegingen ermee gepaard gaan.

Het vereiste niveau varieert afhankelijk van de taken, rol en functie en de specifieke toepassingen van AI binnen de organisatie en voor stakeholders zoals leveranciers, klanten, talenten, patienten, studenten en overheden. Een medewerker die AI gebruikt voor eenvoudige taken zoals het maken van samenvattingen heeft minder diepgaande kennis nodig dan iemand die AI inzet voor het ontwikkelen van complexe algoritmes, analyses of besluitvormingsprocessen.

Let op: de verplichting geldt voor alle medewerkers die namens de organisatie AI-systemen gebruiken, inclusief ingehuurde krachten.

Welke stappen moet ik zetten?
Hoewel de AI-Act niet specifiek voorschrijft hoe AI-geletterdheid bereikt moet worden, kunnen organisaties de volgende stappen overwegen en zetten:

1. Onderzoek de ontwikkelingen, sterke en zwakke punten, kansen en bedreigingen voor je (klant)organisatie op het gebied van AI op basis van dubbele materialiteit (inside out en outside in met betrekking tot informatie die een redelijk persoon relevant zou vinden).
2. Ontwikkel een AI visie, ambitie, strategie en beleid: integreer AI-geletterdheid in het algemene AI-, HR- en inkoopbeleid van je (klant)organisatie, met richtlijnen over het al dan niet gebruik van tools en procedures voor updates.
3. Categoriebepaling: onderzoek en bepaal met welke categorie AI je (klant)organisatie te maken heeft (risico: minimaal of geen (groen), beperkt (geel), hoog (oranje) of onacceptabel (rood)).
4. Niveaubepaling: evalueer het huidige kennis- en ervaringsniveau van medewerkers en contractanten met betrekking tot ontwerp, ontwikkeling, ver- en inkoop en gebruik AI.
5. Cursus en opleiding: Biedt webinars, cursussen en cursussen aan die zijn afgestemd op de verschillende functies en verantwoordelijkheden binnen en buiten je (klant)organisatie.
6. Specifieke cursussen: Zorg voor gerichte opleidingen voor de AI-toepassingen die binnen je (klant)organisatie worden gebruikt.

Door deze maatregelen voor te bereiden en te implementeren, kunnen organisaties voldoen aan de verplichtingen van de AI Act en bijdragen aan een verantwoorde en effectieve inzet van AI.

Welke issues moet ik onderzoeken en bespreken?
Dit is een samenvatting van belangrijke kwesties die je moet onderzoeken, bespreken en vaststellen voordat je (generative) AI ontwerpt, ontwikkelt, verkoopt, koopt of gebruikt:

• Privacy, ethiek en governance: onderzoek privacy, ethische kaders en monitoring van door AI gegenereerde content, terwijl je transparantie, informed datagebruik consent en naleving van diverse wetten waarborgt.
• Culturele gevoeligheden en beperking van vooroordelen: gebruik en ontwikkel AI-systemen die culturele verschillen respecteren, vooroordelen beperken en versterkende stereotypen voorkomen door diverse vertegenwoordiging in trainingsdata en output-evaluatie te garanderen.
• Governance, beveiliging en cybersecurity: stel robuuste governance-kaders vast en verzeker deze om toezicht te houden op de ontwikkeling van AI, ethische zorgen te beheren en AI te beschermen tegen cyberdreigingen, geopolitieke risico’s en desinformatiecampagnes.
• Samenwerkings-, regelgevings- en ontwikkelingsmodellen: breng private, publieke en open-source ontwikkelingsbenaderingen in evenwicht terwijl je door verschillende internationale jurisdicties navigeert, verantwoorde innovatie bevordert en monopolistische gedrag en controle voorkomt.
• Wereldwijde economische en strategische gevolgen: analyseer de effecten van AI op de productiviteit, arbeidsmarkten, wereldhandel en economische machtsverschuivingen; zorg voor veerkrachtige AI-toeleveringsketens; en ontwikkel beleid om braindrain te voorkomen en strategische partnerschappen veilig te stellen.

Na de cursus krijgen deelnemers een overzicht van relevante vragen die je moet stellen en beantwoorden om tot een verantwoord ontwikkelprogramma te komen voor AI-geletterdheid.

AI-geletterdheid is een reis, geen bestemming
AI-geletterdheid zal komende jaren een continue proces van ontdekken, leren, innoveren en evalueren zijn. Dit betekent dat een ‘AI-literacy plan’ meer een programma wordt van verschillende stappen op korte termijn (compliant zijn) en lange termijn (future proof worden).

Hierbij is het goed een functie verantwoordelijk te maken voor het volgen van de ontwikkelingen en het continu leren te bevorderen. Hierbij speelt ‘algoprudentie’ en het gebruik van een algoprudentie database een belangrijke rol. Dit betekent dat je als organisatie en verantwoordelijke professional concrete op casus gebaseerde en gedecentraliseerde oordeelsvorming moet toepassen met betrekking tot de verantwoorde inzet van algoritmes (‘one size fits all’ kan niet, hooguit op hoofdlijnen).

Doel
Het doel van deze cursus is vooral kennis opdoen over wat AI-geletterdheid is, waarom het belangrijk is en wat je er wel en niet mee kan en moet. Je kan ook eigen AI tools of use cases bespreken en met elkaar delen.

Het doel is niet het aanleren van het gebruik van tools. We gaan dus niet oefenen met AI-tools. Wel kan tijdens de workshop een risicoprofiel gemaakt worden van een bepaalde tool. Verder is dit geen technische opleiding. We gaan niet leren programmeren. Wel worden sommige technische termen en concepten toegelicht. Ten slotte zal ook de AI-act en andere gerelateerde wetgeving niet tot in detail besproken worden. Het is geen cursus juridische zaken.

Doelgroep
De doelgroep voor deze cursus is iedereen die met AI (zoals ChatGPT) aan de slag gaat (gebruiker).

Verder kan deze bijeenkomst als basis dienen voor iedereen die AI tools onderzoekt, ontwerpt, ontwikkelt, verkoopt, inkoopt, deployed, audit, beheert, en/of hiervoor beleid maakt. Na deze basisbijeenkomst is er voor deze doelgroep ook een advanced bijeenkomst.

Resultaat
Het resultaat van deze cursus is dat je:

• weet wat AI-geletterdheid is, waarom het belangrijk is en wat het kan betekenen;
• een AI risicoprofiel kan maken;
• antwoorden kan geven op vragen over nut en noodzaak, risico’s en kansen van AI voor organisatie, klanten en netwerk;
• weet wat het verschil is tussen tools en toepassingen, eigen gebruik en gebruik voor derden;
• weet wanneer (generatieve) AI betrouwbaar is en wanneer niet;
• weet wat de issues zijn die spelen zoals datakwaliteit en data toegankelijkheid (in de keten), energieverbruik, technologische ontwikkeling, bevooroordeelde algoritmes, juridische beperkingen, ethische kwesties, privacy issues, informed consent met betrekking tot gebruik content, vendor lockin en macht van big tech;

en voor degene die hierna de advanced cursus willen volgen, dat je:

• een begin kan maken met het opzetten van een intern programma voor AI-geletterdheid;
• een toekomstradar ontwikkelt om op het juiste moment de juiste beslissing te kunnen nemen met betrekking tot AI;
• een beter inzicht hebt in de ontwikkelingen/uitdagingen van AI en wat de impact en onzekerheden hiervan zijn op visie, strategie en planning;
• samen met klanten, leveranciers en netwerk via bijvoorbeeld een Community of Practice een betrouwbare en veilige AI kan innoveren.

Programmavoorstel (4 uur)

1. Inleiding, wetgeving en context
2. Maatschappelijke en organisatorische context
3. Waarom? Drijfveren voor AI-geletterdheid
4. Conditioneringen en dominante organisatielogica loslaten
5. Wat is AI en AI-geletterdheid?
6. Welke issues spelen een belangrijke rol?
7. Wat moet je regelen en wat kun je regelen?
8. Maak een stappenplan: inventariseren, doel bepalen, uitvoeren en evalueren
9. Praktijkvoorbeelden en use cases
10. Wat betekent dit voor je operating- en businessmodel, je functie en organisatie?
11. Hoe waarborg je AI-geletterdheid?
12. Vragen, dialoog, stellingen

Vorm
Bewustwording, kennisoverdracht met praktijkvoorbeelden en gelegenheid tot vragen stellen en persoonlijke inbreng. De cursus is interactief en maakt gebruik van stellingen om de dialoog op gang te brengen.

Naast concept, theorie en praktijkvoorbeelden zullen deelnemers ook in dialoog gaan over eigen praktijkvoorbeelden op het gebied van AI.

Incompany
Het programma wordt na een intake en in overleg met opdrachtgever/deelnemers samengesteld. Indien er behoefte is worden extra actuele thema’s, onderwerpen of interactieve onderdelen toegevoegd. Zie ook Weconomics à la carte.

Informatie
Wil je eerst meer informatie, neem dan contact op.

tag: tal